Jerzy Andrzejewski

Jerzy Waligóra

(19 sierpnia 1909 Warszawa – 19 kwietnia 1983 Warszawa)

prozaik, publicysta, krytyk literacki i teatralny, scenarzysta filmowy

rodzina

urodzony w rodzinie mieszczańskiej

syn Jana i Eugenii z Glinojeckich

poślubił:

1. Nona Barbara Siekierzyńska

2. Maria Abgarowicz – dzieci:

1943 – Marcin

1946 – Agnieszka

biogram

           Po ukończeniu Gimnazjum im J. Zamojskiego w Warszawie, rozpoczął studia polonistyczne na UW. Przed wojną debiutował zbiorem opowiadań „Drogi nieuniknione” oraz zdążył wydać jedną powieść „Ład serca”, był wówczas uważany za nadzieję literatury katolickiej.

           W czasie okupacji działał w konspiracyjnym życiu kulturalnym, był pełnomocnikiem Delegatury Rządu RP do opieki nad literatami.

           Po wyzwoleniu spędził krótki czas w Krakowie, mieszkał w Domu Literatów przy ul. Krupniczej 22, następnie przeniósł się do Szczecina. W Krakowie współpracował między innymi z „Przekrojem”, „Odrodzeniem”, „Kuźnicą” i „Twórczością”. Pełnił również funkcję prezesa krakowskiego oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich. Został uhonorowany nagrodą miasta Krakowa za zbiór opowiadań „Noc”, w którym zawarł psychologiczne analizy zachowań ludzkich w ekstremalnych sytuacjach czasu okupacji.

           W okresie stalinowskim pisał propagandowe teksty, popierające socrealizm i zaangażowanie ludzi sztuki po stronie władzy komunistycznej. Został przedstawiony przez Czesława Miłosza w „Zniewolonym umyśle” jako Alfa.

           W latach sześćdziesiątych został aktywnym uczestnikiem opozycji demokratycznej. Był współautorem Listu 34, później był współzałożycielem KOR-u. Uchodził za kandydata do literackiej Nagrody Nobla. Obok Jarosława Iwaszkiewicza, jest polskim pisarzem najsilniej utożsamianym z homoseksualizmem.

wybrane prace:

1936 - Drogi nieuniknione

1938 - Ład serca

1945 - Apel

1945 - Noc

1946 - Święto Winkelrida, współautor J. Zagórski

1948 - Popiół i diament, wersja zmieniona 1954, 1958 – sfilmowany przez A. Wajdę

1950 - Aby pokój zwyciężył

1951 - O człowieku radzieckim

1952 - Partia i twórczość pisarza

1952 - Ludzie i zdarzenia 1951

1953 - Ludzie i zdarzenia 1952

1953 - Wojna skuteczna, czyli opis bitew i potyczek z Zadufkami, tom I

1954 - Książka dla Marcina

1955 - Złoty lis

1957 - Ciemności kryją ziemię, sfilmowana przez Stanisława Barabasza w 1989

1959 – scenariusz do filmu A. Wajdy Niewinni czarodzieje

1959 - Niby gaj

1960 - Bramy raju, sfilmowana przez A. Wajdę w 1968

1963 - Idzie skacząc po górach

1968 - Apelacja

1973 - Prometeusz

1976 - Teraz na ciebie zagłada

1979 - Już prawie nic

1979 - Miazga

1980 - Nowe opowiadania

1983 - Nikt

1987 - Gra z cieniem

1988 - Z dnia na dzień

1994 - Zeszyt Marcina

kalendarium

1927 – zdał maturę

1927–1931 - studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim

1932 - debiutował na łamach warszawskiego dziennika „ABC”

1934 - zawarł małżeństwo z Noną Barbarą Siekierzyńską

1935–1937 – był recenzentem teatralnym „ABC”

1935–1937 - kierował działem literackim w tygodniku „Prosto z mostu"

1936 – został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich

1939 – otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury za Ład serca

1940–1944 – był działaczem podziemia kulturalnego

1945 – zamieszkał w Krakowie

1945–1948 - współpracował z tygodnikiem "Odrodzenie"

1945–1949 - współpracował z "Kuźnicą"

1946 I – poślubił Marię Abgarowicz, z którą miał dwójkę dzieci

1946-1947 – pełnił funkcję prezesa krakowskiego oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich

1946 - otrzymał nagrodę miasta Krakowa za zbiór opowiadań „Noc”

1948 – otrzymał nagrodę tygodnika "Odrodzenie" za Popiół i diament

1948 – przeniósł się do Szczecina

1949-1952 - prezes Oddziału Szczecińskiego ZLP

1950 - został członkiem partii komunistycznej

1950 – został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I Klasy

1952 - został wybrany na posła i przeniósł się do Warszawy

1955-1956 - był członkiem zespołu redakcyjnego "Twórczości"

1955–1962 - współpracował z tygodnikiem "Nowa Kultura"

1957 – jako redaktor naczelny uczestniczył w organizowaniu pisma "Europa"

1959 – wystąpił z partii

1959 - został wybrany na prezesa Oddziału Warszawskiego ZLP

1964 III - podpisał "List 34" - protest pisarzy i uczonych w obronie wolności słowa

1968 IX - w otwartym liście zaprotestował przeciwko udziałowi Polski w agresji na Czechosłowację

1968 - otrzymał nagrodę Fundacji Jurzykowskiego w Nowym Jorku

1969 – został członkiem Polskiego PEN Clubu

1972 – rozpoczął współpracę z pismem „Literatura”

1976 I – został sygnatariuszem "Memoriału 101"

1976 VII – opublikował w Kulturze "List do prześladowanych uczestników robotniczego protestu"

1976 IX - jako współzałożyciel KOR podpisał "Apel KOR" skierowany w sprawie robotniczego protestu do Marszałka Sejmu

1977-1981 - był członkiem zespołu redakcyjnego pisma "Zapis" wydawanego poza cenzurą

1981 - wygłaszał cotygodniowe prelekcje dla studentów w Instytucie Filologii Polskiej UW

2006 IX 23 – został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski

źródła:

Irena Szymańska, Mój przyjaciel Jerzy w: "Kwartalnik Artystyczny" nr 4/1997, s. 82-101

Anna Synoradzka, Andrzejewski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997

Dariusz Nowacki, "Ja" nieuniknione. O podmiocie pisarstwa Jerzego Andrzejewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000

Słownik biograficzny historii Polski, Ossolineum, Wrocław 2005