Krzysztof Ludwik Birkenmajer
(6 października 1929 Warszawa – 23 lutego 2019 Kraków)
geolog, speleolog, taternik
rodzina
syn Józefa (1897-1939), tłumacza, slawisty oraz Marii Alicji z Jętkiewiczów, córki inżyniera kolei transsyberyjskiej
brat Aleksandra
biogram
Jego ojciec zginął jako żołnierz w obronie Warszawy, osierocony był uczniem tajnych kompletów gimnazjalnych w Warszawie. Po upadku powstania warszawskiego dostał się do Krakowa, gdzie kontynuował naukę w Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza. Podjął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UJ i na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Do emerytury pracował w Zakładzie (przekształconym w Instytut) Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Uczestniczył w wyprawach odkrywczych do jaskiń tatrzańskich: Jaskini Miętusiej, Szczeliny Chochołowskiej, Jaskini za Siedmiu Progami i innych. Badał jaskinie w Pieninach i w pienińskim pasie skałkowym. Był uczestnikiem trzynastu ekspedycji badawczych i współorganizatorem polskiej bazy naukowej w fiordzie Hornsund na Spitsbergenie. Uczestniczył w dwóch wyprawach geologicznych na Grenlandię, brał udział w siedmiu ekspedycjach na Antarktydę Zachodnią. Łącznie na Spitsbergen, Antarktydę i Grenlandię podróżował jako uczestnik 23 wypraw naukowych, odkrył i opisał liczne formacje. Na Antarktydzie wprowadził ponad 200 polskich nazw geograficznych, między innymi Kopuły Lodowe Krakowa i Warszawy, Lodowiec Domeyki, Lodowiec Goetla, Grań Szafera, Grań Chopina, Wybrzeże Jana Pawła II. Na jego cześć nazwano około 10 nowych dla nauki kopalnych rodzajów i gatunków roślin oraz zwierząt, np. Birkenmajeria cometa z Pienin czy Ascopora birkenmajeri ze Spitsbergenu.
Autor lub współautor ponad 600 prac naukowych, między innymi Stratygrafia i paleogeografia serii czorsztyńskiej Pienińskiego Pasa Skałkowego Polski (380 str.) oraz Jurrassic and Cretaceous lithostratigraphic units of the Pieniny Clippen Belt (159 str.), jest także autorem ponad 20 szczegółowych map geologicznych oraz około 200 artykułów popularnonaukowych, sprawozdań i wspomnień, a także 5 skryptów uczelnianych i 4 książek, poświęconych polskim działaniom w krajach polarnych. Do głównych tematów badawczych należały badania pienińskiego pasa skałkowego i badania geologiczne obszarów polarnych, geologia Karpat, Dolnego Śląska, Wschodnich Alp, Spitsbergenu, Grenlandii i Antarktyki. Jest współautorem szeregu opracowań wieku kenozoicznych andezytów i bazaltów Polski. Był również redaktorem kilku serii wydawniczych, między innymi takich jak: „Studia Geologia Polonica”, „Geological Results of the Polish Spitzbergen Expeditions”, „Geological Results of the Polish Antarctic Expeditions”, „Postępy Nauk Geologicznych”, a także członkiem szeregu polskich i zagranicznych komitetów redakcyjnych. Współpracował z zagranicznymi ośrodkami naukowymi. Jako visiting professor prowadził zajęcia na uniwersytecie w Kopenhadze, prowadził również wykłady między innymi w Norwegii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Francji, Niemczech i USA.
Należał do grona członków założycieli Klubu Polarnego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Był również członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Austriackiego Towarzystwa Geologicznego i Amerykańskiego Towarzystwa Geologicznego.
Został pochowany na cmentarzu Rakowickim (Kwatera L, rząd płd., miejsce 22).
wybrane prace:
1958 - Przewodnik geologiczny po Pienińskim Pasie Skałkowym, cz. I-IV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1958
1961 - Pod znakiem białego niedźwiedzia
1975 - Polarne drogi i bezdroża
1987 - Lodospady szmaragdowe
2013 - Półwysep Wegenera
kalendarium
1944 – osiadł w Krakowie
1945 - podjął naukę w Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza
1947 - zdał maturę
1947-1950 - studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UJ
1949 – asystent w Zakładzie Geologii UJ
1950-1954 – studiował na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
1951–1952 - uczestniczył w wyprawach odkrywczych do jaskiń tatrzańskich
1952 - został członkiem Klubu Grotołazów
1954 – rozpoczął pracę w Instytucie Nauk Geologicznych PAN w Krakowie
1956 - obronił doktorat na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego
1959 – uzyskał habilitację
1959 - Złoty Krzyż Zasługi
1962 – otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1967 – został profesorem nadzwyczajnym
1967-1995 – wiceprzewodniczący Rady Naukowej Pienińskiego Parku Narodowego
1971 i 1976 - uczestniczył w dwóch wyprawach geologicznych na Grenlandię
1973 – profesor zwyczajny
1974 - należał do grona członków założycieli Klubu Polarnego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
1984 – otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1989 - członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk i członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności
1992-1996 - sekretarz Międzynarodowego Komitetu Badań Antarktyki
1994 – odznaczony Krzyżem Partyzanckim AK
1997 - honorowy członek Akademii Rumuńskiej oraz członek Polskiego Towarzystwa Geologicznego
1999 – przeszedł na emeryturę
2002 – odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski
2013 - wyróżniony godnością członka honorowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
2013 - otrzymał Super Kolosa, najbardziej prestiżową polską nagrodę podróżniczą
źródła:
Magdalena Bajer, Birkenmajerowie. Forum Akademickie nr 9, 1999
Antoni Jackowski, Zmarł Profesor Krzysztof Ludwik Birkenmajer. Polskie Towarzystwo Geograficzne, 2019
Kronika : Krzysztof Birkenmajer. Przegląd Geologiczny 1992, nr 7
Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności. Rok 2019